„Zmiana stwierdzenia nabycia spadku – możliwe, gdy pojawi się testament”
Autor: Magdalena Skrocka
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku to orzeczenie sądu kończące postępowanie spadkowe – formalne potwierdzenie, kto dziedziczy po zmarłym. Co jednak w sytuacji, gdy po uprawomocnieniu się tego postanowienia ujawnia się testament, o którym nikt wcześniej nie wiedział? Czy można wtedy zmienić ustalony przez sąd porządek dziedziczenia?
Choć może się to wydawać nieco abstrakcyjne, w praktyce zdarzają się sytuacje, w których z jednej strony istnieje już prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, a z drugiej – pojawia się osoba dysponująca testamentem, z którego jasno wynika, że spadkodawca cały swój majątek chciał przekazać właśnie jej.
W określonych przypadkach możliwe jest uchylenie lub zmiana nawet prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku – m.in. z powodu pojawienia się nowych, istotnych okoliczności, takich jak odnalezienie testamentu.
Podstawa prawna:
Zgodnie z art. 679 Kodeksu postępowania cywilnego, dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą albo że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku.
Jednak osoba, która była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może żądać zmiany postanowienia jedynie wtedy, gdy opiera swoje żądanie, na podstawie której nie mogła powołać wcześniej, a wniosek złoży w terminie roku od dnia, w którym uzyskała tę możność (np. dowiedziała się o istnieniu testamentu).
Wniosek o uchylenie lub zmianę postanowienia może złożyć każdy zainteresowany, czyli osoba, której dotyczy dziedziczenie (m.in. spadkobierca testamentowy lub ustawowy).
W jakim terminie należy złożyć wniosek?
Nie istnieje sztywny, ogólny termin do złożenia wniosku o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku – można to zrobić w każdym czasie, o ile nie zachodzą przesłanki przedawnienia roszczeń majątkowych.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku osób, które były uczestnikami wcześniejszego postępowania. One mogą wystąpić z wnioskiem o zmianę postanowienia tylko w terminie roku od chwili, w której dowiedziały się o istnieniu okoliczności uzasadniających zmianę orzeczenia, np. o odnalezieniu testamentu.
Przykład praktyczny:
Pan Jan Kowalski zmarł w 2020 roku. W 2021 roku sąd na skutek wniosku jednego z synów spadkodawcy stwierdził nabycie spadku przez jego dzieci z ustawy. Jednak w 2022 roku partnerka Jana Kowalskiego – Maria Nowak odnalazł ważny testament notarialny, w którym cały majątek został przepisany właśnie jej. W tej sytuacji Pani Maria może złożyć wniosku o zmianę wcześniejszego postanowienia sądu.
Skutki zmiany postanowienia sądu:
Zmiana postanowienia może doprowadzić do:
- uznania testamentu za ważny i skuteczny,
- dziedziczenia przez spadkobierców testamentowych,
- zmiany udziałów spadkowych,
- wyłączenia od dziedziczenia osób, które wcześniej dziedziczyły z ustawy.
Po uprawomocnieniu się nowego postanowienia, osoby, które otrzymały majątek na podstawie błędnego orzeczenia, będą zobowiązane do jego częściowego lub całkowitego zwrotu na rzecz osób, które zgodnie z nowym postanowieniem nabyły spadek.
Właściwość sądu oraz opłata od wniosku o zmianę:
Wniosek o zmianę stwierdzenia nabycia spadku należy złożyć do sądu, który wydał pierwotne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Zazwyczaj jest to sąd rejonowy, właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Opłata od wniosku wynosi 100 zł.
Podsumowanie:
Pojawienie się testamentu po zakończeniu postępowania spadkowego nie przekreśla możliwości dochodzenia swoich praw. Polskie prawo przewiduje procedurę umożliwiającą zmianę wcześniejszego postanowienia sądu w razie ujawnienia nowych, istotnych okoliczności. Kluczowe jest jednak szybkie i odpowiednie działanie – zwłaszcza jeśli brało się udział w poprzednim postępowaniu.